15.12.8 minn Gaetano Micallef
Statistika li Dr PHILIP CARABOT, konsulent fil-GU Clinic fl-Isptar Boffa, ippreżenta dan l-aħħar fil-Parlament turi li l-għadd ta’ pazjenti lokali infettati minn mard sesswali baqa’ jiżdied minn sena għal oħra. GAETANO MICALLEF tkellem miegħu dwar il-perikli li jeżistu għal min ma joqgħodx attent x’jagħmel u ma jagħmilx.
Kemm hu faċli jew diffiċli tiġi infettat minn virus trasmess sesswalment?
Jiddependi fuq liema virus qegħdin nitkellmu. Ħafna jaħsbu li l-virus jew mikrobu qisu jiġi mill-arja. Biex tieħu infezzjoni trasmessa sesswalment trid tagħmel is-sess ma’ xi ħadd infettat u speċjalment jekk ma tużax kondom.
Persuna tiġi infettata b’kuntatt dirett. Per eżempju, jekk raġel ikollu tisfija infettata mill-parti tiegħu u jkollu kuntatt ma’ mara l-virus jittieħed. Il-virus jista’ jittieħed ukoll permezz tas-sess orali, mill-ħalq, għax ħafna jeħduh “for granted” u qisu xejn m’hu xejn. Imma ftit jirrealizzaw li bis-sess orali tista’ tieħu l-infezzjonijiet kollha li jeżistu.
Imbagħad għandek is-sess anali li huwa l-iżjed sess perikoluż mil-lat tal-mard trasmess sesswalemnt. Għax dejjem se jkun hemm xi ħsara. U hemm iktar riskju ta’ demm. Is-sens anali huma komuni kemm għax hemm min jogħġbu jagħmlu u anke biex it-tfajla ma tinqabadx tqila. Imma mingħajr kondom huwa l-iktar sess riskjuż.
Issa kemm hu faċli jew le tieħu infezzjoni jiddependi fuq liema infezzjoni qegħdin nitkellmu. Jekk qegħdin nitkellmu dwar il-gonnoreja, dik li bil-Malti ngħidulha pixxikalda, faċli ħafna teħodha. Jekk tagħmel is-sess ma’ xi ħadd li għandu l-gonorreja għandek ċans kbir teħodha.
Imma mbagħad l-HIV mhix daqshekk faċli li teħodha. Jekk xi ħadd jagħmel sess ma’ xi ħadd li għandu l-HIV b’kuntatt wieħed u mingħajr kondom iċ-ċans li jlaqqat l-HIV huwa żgħir ħafna. Ara fil-każ tal-gonnoreja ċ-ċans huwa ħafna ikbar.
Jiddependi ukoll f’liema stadju tkun tinsab l-infezzjoni fil-bniedem. Jekk nieħdu s-sifillus kemm hu faċli teħodha jiddependi f’liem stadju tinsab din l-infezzjoni. Jekk qiegħda fil-bidu iċ-ċans li l-infezzjoni tgħaddi minn persuna għal oħra jkun kbir imma jekk il-persuna kellha l-infezzjoni għal sentejn jew iżjed iċ-ċans li tgħaddiha huma inqas.
Jiġifieri ma tistax tiġġeneralizza… jiddependi ħafna fuq liema infezzjoni qegħdin nitkellmu fuqha.
U dawn il-mard jibqgħu għal perjodu ta’ żmien jew jgħaddulek wara ċertu żmien?
Jiddependi fuq liema infezzjoni qiegħed titkellem. Jekk nieħdu l-clemidia, infezzjoni oħra, wara ċertu żmien għandha mnejn tisparixxi. Jekk tibqax tagħmel effett fil-ġisem ma nafux. Imma għalkemm tista’ tisparixxi tista’ ukoll tħallilek kumplikazzjonijiet fuq il-persuna bħal, ngħidu aħna, fil-każ tal-mara din tkun infertili.
Jekk insemmu l-herpes, infezzjoni oħra, din la darba teħodha se tibqa’ miegħek għal dejjem. L-HIV jekk ħadtha ħadtha u hija ukoll tibqa’ miegħek għal dejjem. Hemm infezzjonijiet li jibqgħu għal dejjem u hemm oħrajn li apparentament mingħajr trattament għandu mnejn jisparixxu jew il-ġisem jeħles minnhom.
Jeżisti kura għalihom dawn il-mard?
Għal darb’oħra jkolli nerġa’ ngħid li jiddependi. Ħafna minnhom jitfejjqu. Semmejna l-gonnoreja, il-clemidia u s-sifillus … dawk kollha jitfejjqu. Fil-każ tal-HIV għalkemm illum hawn trattament tajjeb kura għalih m’hemmx. Lanqas għall-herpes m’hemmx kura. Il-virus tal-felul ġenitali ukoll m’hemmx kura għalih imma f’dan ir-rigward għandna tilqima kontra l-virus li hija tajba ħafna jekk tintuża tajjeb … fis-sens jekk tingħata lit-tfajliet, u possibilment lill-ġuvintur, qabel ma jibdew jagħmlu s-sess. Għax tista’ tiffrankalek ħafna gwaj ’il quddiem.
Mill-esperjenza tiegħek x’tista’ tgħid fuq is-sitwazzjoni f’Malta fejn jidħol is-sess u l-mard trasmess minnu?
F’Malta hawn ħafna iżjed mard milli jidher. Jien nista’ nitkellem biss fuq il-pazjenti li nara jiena. Issa jien tabib wieħed fi klinika waħda. Ma narax il-mard kollu ta’ Malta. Imma allavolja nara ftit il-mard sesswali dejjem qiegħed jiżdied. Huwa ħafna iżjed mifrux milli naħsbu.
U kemm jiġu għandkom?
Dejjem jiżdiedu. Kull sena naqbżu l-2,000. Barra minn hekk għandek ukoll il-fatt li ħafna qegħdin jagħmlu dak li jissejjaħ ‘casual sex’ jiġifieri sess ma’ min ġie ġie. ‘One night stand’. U l-maġġoranza l-kbira qatt ma jużaw kondom. Jiġifieri għandna l-potenzjal ta’ problema serja. Għalhekk qegħdin naħdmu fuq is-‘Sexual Health Policy’ u nispera li tkun lesta dalwaqt ħalli nibdew nindirizzaw dawn il-problemi.
U kif taħseb li għandna nindirizzaw dawn il-problemi?
Mill-aspetti kollha. Mhux biss trid tkopri l-kura tal-mard imma rridu naraw x’tip ta’ edukazzjoni sesswali qegħdin ngħallmu lill-istudenti u x’kampanja ta’ kuxjenza rridu nużaw biex nolqtu setturi differenti tas-soċjetà – bħaż-żgħażagħ, gays, dawk dipendenti fuq id-droga u issa għandna l-emigranti – għax kull grupp għandu problema speċifika. Ma jistax ikollok kampanja ta’ promozzjoni għal kulħadd għax ma taħdimx sew.
Mhux se jkollna garanzija li se nwaqqfu dan il-mard imma almenu nindirizzaw il-problema u kemm jista’ jkun nikkontrollawha.
Semmejt l-edukazzjoni sesswali. Taħseb li din mhiex qiegħda tkun effettiva?
Ovvja li mhijiex għax kieku mandniex din il-problema. Mhux qiegħed ngħid li mhux tajba imma rridu nirrevedu x’qiegħed isir u jekk hux biżżejjed. Għalija m’huwiex biżżejjed għax kieku m’għandnix din ir-rata dejjem togħla ta’ tfajliet li joħorġu tqal. Kieku mgħallmin tajjeb fuq il-kontraċettivi kieku ma kienux joħorġu tqal. Kieku għandhom edukazzjoni sesswali effettiva ma joqgħodux jagħmlu daqshekk sess mingħajr kondom imma jkunu għaqlin biżżejjed li jekk se jagħmlu s-sess jużaw il-protezzjoni.
Għaliex taħseb li hawn min ma jużax il-kondom meta nafu bil-mard li jeżisti?
Ħafna meta jkunu għadhom żgħar fl-età iħossuhom b’saħħithom u allura jesperimentaw. U ma jarawx ir-riskji bħal meta jarawhom meta jikbru u jimmaturaw. Għalhekk importanti l-edukazzjoni sessali … irridu nagħmlu ‘brainwashing’ fuq iż-żgħażagħ ħalli jekk jagħmlu s-sess jużaw il-kondom. Veru li mhux xi pjaċir tużah imma aħjar hekk milli tlaqqat xi marda.
Mhux qiegħed ngħid li l-kondom huwa s-soluzzjoni tal-problema. Il-kondom għandu ċertu suċċess u mhux infallibbli. Kemm hu ‘safe’ jiddependi fuq liema marda qegħdin nitkellmu għax mhux effettiv l-istess għal kull marda. Hemm ċertu mard li l-kondom ftit huwa effettiv… hemm oħrajn fejn huwa effettiv ħafna.
Imma bil-kondom il-mard xorta jgħaddi?
Hemm ħafna “ifs” and “buts”. Ġeneralment meta kondom ifalli r-raġuni tkun għaliex ma jintużax tajjeb. Ħafna ma jafux jużawh. U tkun taf tużah billi jgħallmek xi ħadd. U allura hawn nerġgħu nduru għall-edukazzjoni sesswali.
Mhux lakemm taqbad u tuża kondom … trid tkun taf tużah. Imbilli jkun hemm l-istruzzjonijiet fil-kaxxa, jekk individwu jkun Paceville mhux se joqgħod jaqra l-istruzzjonijiet. L-iktar jekk ikun xorob! U biex ikun effettiv il-kondom irid jintuża mill-A saż-Ż. Mentri ħafna jużawh fl-aħħar sekonda… kważi kważi jużawh biex it-tfajla jew il-mara ma tinqabadx tqila.
Barra minn hekk jekk nieħdu l-virus tal-felul dan jaffettwa l-ġilda kollha madwar il-parti ġenitali u ma tistax tippretendi li l-kondom se jkun daqshekk effettiv għax mhux se jkun.
Min jiġi għandkom l-iktar: żgħażagħ jew adulti?
Żgħażagħ ta’ 13-il sena ġew u anzjani ta’ 80 sena ġew ukoll. Il-maġġoranza li jiġu huma żgħar għax forsi jkunu iktar attivi sesswalment mill-kbar. Imma jiġu ta’ kwalunkwe età u kwalunkwe professjoni. Is-sess kulħadd jagħmlu.
Imma ż-żgħar jiġu għax ikunu mbeżżgħin li laqtu xi marda jew forsi għax ikunu ġew imbuttati mill-ġenituri biex jagħmlu t-test?
Imbuttati mill-ġenituri le. Jiġu minn jeddhom jew għax iħossu xi sintomi jew għax ikunu konxji li ħadu riskju. Per eżempju, jagħmlu s-sess ma’ xi ħadd li ma jafuhx u allura jiġu jiċċekjaw jekk għandhomx xi ħaġa.
Hawn min għadu jassoċja l-HIV mal-omosesswalità?
Il-problema mhux is-sesswalità tiegħek imma x’tagħmel u ma’ min. Tista’ tkun omosesswali, ikollok partner wieħed u tkunu leali lejn xulxin u għalhekk ma tkunx problema. Imbagħad tista’ tkun eterosesswali u tmur ma’ dak jew mal-oħra. Hemmhekk il-problema għax jista’ jkollok iżjed mard mill-omosesswali. Mhux it-tabella tas-sesswalità tiegħek li tgħodd… x’tagħmel waqt is-sess li jgħodd.
Min jieħu l-HIV żgur se jispiċċa bl-AIDS? U jekk le x’jikkawża l-AIDS?
Meta ngħidu li persuna hija HIV Positive jiġifieri ġiet infettata bil-virus HIV. Min ikun infettat jista’ jqatta ħafna snin fejn iħossu b’saħħtu imma matul dawk is-snin il-virus ikun qiegħed inaqqarlu s-sistema immunitarja tiegħu li tiddefendi lill-ġisem mill-mard. Eventwalment jista’ jbaxxiha sal-punt fejn il-pazjent jista’ jispiċċa jlaqqat kull infezzjoni li jista’ jieħu. U dak huwa l-istadju li ngħidulu AIDS.
Illum il-ġurnata ma tantx għadek taraha din il-marda fil-pajjiżi li għandhom il-flus biex jixtru l-mediċini. Għax il-mediċini li hawn illum, għalkemm ma jfejjqux lill-pazjent, iżommu l-HIV kwiet. Inkluż f’Malta. F’dawk li jieħdu t-trattament kif suppost diffiċli li l-virus jiżviluppa f’AIDS. Ara fl-Afrika u fil-pajjiżi foqra li m’għandhomx flus biex jixtru l-mediċini l-AIDS issibha ħafna iktar.
Imma persuna li jkollha HIV ma jistax ikollu kuntatt sesswali mal-partner għax inkella tista’ tgħaddi l-virus…
Il-virus ma jgħaddix fiż-żgur. Nafu b’koppji fejn persuna jkollha l-HIV u s-sieħeb jew sieħba tagħha le, it-tnejn jafu b’dan u jibqgħu jagħmlu s-sess mingħajr kondom. Ħafna koppji jibqgħu ma jieħdux il-virus għal ħafna żmien. Jiġifieri mhux neċessarjament jeħduh għax jiddependi fuq liema stadju tal-marda jinsab fiha l-infettat. U jekk hux jieħu t-trattament għax jekk qiegħed jieħdu l-virus huwa iktar baxx.
Jekk pazjent jiġi għandkom u jinstab li għandu xi marda sesswali tinfurmaw lis-sieħeb jew sieħba tiegħu? Għax jekk raġel imur ma’ mara li mhix martu u ħa virus il-mara tiegħu ma tkunx fil-periklu jekk ma tkunx infurmata u jkollhom x’jaqsmu flimkien?
Il-prinċipju tagħhna huwa li l-klinika hija kunfidenzjali mhux 100 fil-mija imma 200 fil-mija. Tant hi kunfidenzjali li kull pazjent nagħtuh numru. Ħalli anke t-testijiet isiru fuq in-numru mhux fuq isem. Il-pazjent faċlilment jista’ jagħtini isem falz. Ma jimpurtanix. Ma narax il-karta tal-identità. Il-kunfidenzjali hija assoluta. Ma nagħtu informazzjoni lil ħadd.
Jekk insibu infezzjoni f’xi ħadd aħna nagħmlu mill-aħjar li nistgħu biex ninkoraġixxu lill-pazjent jgħid lis-sieħeb jew sieħba tiegħu. Ħalli huma ukoll jiġu jagħmlu ‘check-up’. Jekk il-pazjent ma jkunx irid, għax forsi jistħi, nistaqsuhom jagħtuna d-dettalji u nċemplulhom aħna. Qatt ma nsemmi min qalli imma ngħidilhom li għandhi x’nifhem li ġew f’kuntatt ma’ infezzjoni u allura nħeġġiġhom jiġu l-klinika.
Dan dejjem qegħdin nassumu li l-pazjent ikun jaf min kien il-‘partner’ tiegħu. Għax isir ħafna ‘casual sex’, ta’ darba, fejn allura diffiċli ssib l-individwu. Forsi kien barrani u siefer speċjalment fis-sajf.
Il-problema tkun jekk ikun hemm marda serja u l-pazjent ma jkunx irid jgħid lill-‘partner’ tiegħu. U dik dilemma kbira li fil-każ tal-HIV hija ċara. Imma fir-rigward tal-HIV biss.
X’jiġifieri ċara?
Jekk għall-argument nieħdu l-‘guidelines’ tal-Kunsill Mediku Ingliż jgħidlek li jekk jiġi xi ħadd, jinstab li huwa ‘HIV Positive’ u għandu ‘partner’ allura għandu jinkoraġġi il-istess ‘partner’ biex jiġi jew tiġi ħalli nittestjawh jew nittestjawha ukoll. U nagħtuh ċans għax mhux faċli li tgħid lill-‘partner’ tiegħek li għandhek l-HIV. Mhux se taqbad tagħmilha mil-lum għal għada.
Jekk il-pazjent jibqa’ jinsisti li ma jridx jgħid lill-‘partner’ tiegħu, fil-każ tal-HIV jien obbligat li ninforma lill-‘partner’. Obbligat ukoll li ninforma lill-pazjent li jekk mhux se jgħid lis-sieħeb jew sieħba jkolli ngħidilhom jien. Għax hija ħaġa serja. F’mard ieħor imma m’għandix l-istess ‘backing’ tal-‘guidelines’.
Imma taħseb li għandu jkun hemm gwida biex jekk pazjent ikollu virus u s-sieħeb jew sieħba tiegħu jkun jew tkun fil-periklu allura jiġi infurmat jew tiġi infurmata?
Domanda diffiċilissa. Għax imbagħad trid teħodha mil-lat l-ieħor. Jekk toħroġ liġi li bilfors il-pazjent irid jgħid lill-‘partner’ allura l-kunfidenzjalità spiċċat. U jaf ħadd ma jibda’ jiġi għax jibda jibża’.
Il-qafas fundamentali ta’ din il-klinika huwa li n-nies jiġu b’moħħhom mistrieħ li hija kunfidenzjali … kif tkisser dik il-kunfidenzjalità, tajbin kemm huma tajbin l-għanijiet tiegħek, “its going to backfire”. F’sitwazzjoni bħal din mhux faċli tiddeċiedi.
Ġieli kellkom sitwazzjonijiet bħal dawn?
Dażgur li kelli. Aħna lill-pazjenti nagħtuhom karta bin-numru tiegħu u mhux l-ewwel darba li s-sieħeb jew sieħba tal-persuna jiskopru l-karta u jċemplulna biex jistaqsuna x’għandu r-raġel jew il-mara. Imma aħna ma nistgħu nagħtu l-ebda informazzjoni. Il-kunfidenzjalità medika tinsab fil-liġi. Lanqas lill-Pulizija ma nista’ nagħtihom informazzjoni. Irid jordnali maġistrat jew imħallef f’qorti u anke hemm dik l-informazzjoni nagħtiha bil-bibien magħluqa u mhux f’awla qalb in-nies. Darba tajt xiehda fis-sigrieta tal-maġistrat.
Dawn affarijiet delikattissimi. Bħalma qassis jista’ jkollu dilemma meta xi ħadd jiġu jqerr għandu daqstant ieħor aħna jkollna dilemmi f’ċertu każijiet li niltaqgħu magħhom.
Kemm hu faċli jew diffiċli tiġi infettat minn virus trasmess sesswalment?
Jiddependi fuq liema virus qegħdin nitkellmu. Ħafna jaħsbu li l-virus jew mikrobu qisu jiġi mill-arja. Biex tieħu infezzjoni trasmessa sesswalment trid tagħmel is-sess ma’ xi ħadd infettat u speċjalment jekk ma tużax kondom.
Persuna tiġi infettata b’kuntatt dirett. Per eżempju, jekk raġel ikollu tisfija infettata mill-parti tiegħu u jkollu kuntatt ma’ mara l-virus jittieħed. Il-virus jista’ jittieħed ukoll permezz tas-sess orali, mill-ħalq, għax ħafna jeħduh “for granted” u qisu xejn m’hu xejn. Imma ftit jirrealizzaw li bis-sess orali tista’ tieħu l-infezzjonijiet kollha li jeżistu.
Imbagħad għandek is-sess anali li huwa l-iżjed sess perikoluż mil-lat tal-mard trasmess sesswalemnt. Għax dejjem se jkun hemm xi ħsara. U hemm iktar riskju ta’ demm. Is-sens anali huma komuni kemm għax hemm min jogħġbu jagħmlu u anke biex it-tfajla ma tinqabadx tqila. Imma mingħajr kondom huwa l-iktar sess riskjuż.
Issa kemm hu faċli jew le tieħu infezzjoni jiddependi fuq liema infezzjoni qegħdin nitkellmu. Jekk qegħdin nitkellmu dwar il-gonnoreja, dik li bil-Malti ngħidulha pixxikalda, faċli ħafna teħodha. Jekk tagħmel is-sess ma’ xi ħadd li għandu l-gonorreja għandek ċans kbir teħodha.
Imma mbagħad l-HIV mhix daqshekk faċli li teħodha. Jekk xi ħadd jagħmel sess ma’ xi ħadd li għandu l-HIV b’kuntatt wieħed u mingħajr kondom iċ-ċans li jlaqqat l-HIV huwa żgħir ħafna. Ara fil-każ tal-gonnoreja ċ-ċans huwa ħafna ikbar.
Jiddependi ukoll f’liema stadju tkun tinsab l-infezzjoni fil-bniedem. Jekk nieħdu s-sifillus kemm hu faċli teħodha jiddependi f’liem stadju tinsab din l-infezzjoni. Jekk qiegħda fil-bidu iċ-ċans li l-infezzjoni tgħaddi minn persuna għal oħra jkun kbir imma jekk il-persuna kellha l-infezzjoni għal sentejn jew iżjed iċ-ċans li tgħaddiha huma inqas.
Jiġifieri ma tistax tiġġeneralizza… jiddependi ħafna fuq liema infezzjoni qegħdin nitkellmu fuqha.
U dawn il-mard jibqgħu għal perjodu ta’ żmien jew jgħaddulek wara ċertu żmien?
Jiddependi fuq liema infezzjoni qiegħed titkellem. Jekk nieħdu l-clemidia, infezzjoni oħra, wara ċertu żmien għandha mnejn tisparixxi. Jekk tibqax tagħmel effett fil-ġisem ma nafux. Imma għalkemm tista’ tisparixxi tista’ ukoll tħallilek kumplikazzjonijiet fuq il-persuna bħal, ngħidu aħna, fil-każ tal-mara din tkun infertili.
Jekk insemmu l-herpes, infezzjoni oħra, din la darba teħodha se tibqa’ miegħek għal dejjem. L-HIV jekk ħadtha ħadtha u hija ukoll tibqa’ miegħek għal dejjem. Hemm infezzjonijiet li jibqgħu għal dejjem u hemm oħrajn li apparentament mingħajr trattament għandu mnejn jisparixxu jew il-ġisem jeħles minnhom.
Jeżisti kura għalihom dawn il-mard?
Għal darb’oħra jkolli nerġa’ ngħid li jiddependi. Ħafna minnhom jitfejjqu. Semmejna l-gonnoreja, il-clemidia u s-sifillus … dawk kollha jitfejjqu. Fil-każ tal-HIV għalkemm illum hawn trattament tajjeb kura għalih m’hemmx. Lanqas għall-herpes m’hemmx kura. Il-virus tal-felul ġenitali ukoll m’hemmx kura għalih imma f’dan ir-rigward għandna tilqima kontra l-virus li hija tajba ħafna jekk tintuża tajjeb … fis-sens jekk tingħata lit-tfajliet, u possibilment lill-ġuvintur, qabel ma jibdew jagħmlu s-sess. Għax tista’ tiffrankalek ħafna gwaj ’il quddiem.
Mill-esperjenza tiegħek x’tista’ tgħid fuq is-sitwazzjoni f’Malta fejn jidħol is-sess u l-mard trasmess minnu?
F’Malta hawn ħafna iżjed mard milli jidher. Jien nista’ nitkellem biss fuq il-pazjenti li nara jiena. Issa jien tabib wieħed fi klinika waħda. Ma narax il-mard kollu ta’ Malta. Imma allavolja nara ftit il-mard sesswali dejjem qiegħed jiżdied. Huwa ħafna iżjed mifrux milli naħsbu.
U kemm jiġu għandkom?
Dejjem jiżdiedu. Kull sena naqbżu l-2,000. Barra minn hekk għandek ukoll il-fatt li ħafna qegħdin jagħmlu dak li jissejjaħ ‘casual sex’ jiġifieri sess ma’ min ġie ġie. ‘One night stand’. U l-maġġoranza l-kbira qatt ma jużaw kondom. Jiġifieri għandna l-potenzjal ta’ problema serja. Għalhekk qegħdin naħdmu fuq is-‘Sexual Health Policy’ u nispera li tkun lesta dalwaqt ħalli nibdew nindirizzaw dawn il-problemi.
U kif taħseb li għandna nindirizzaw dawn il-problemi?
Mill-aspetti kollha. Mhux biss trid tkopri l-kura tal-mard imma rridu naraw x’tip ta’ edukazzjoni sesswali qegħdin ngħallmu lill-istudenti u x’kampanja ta’ kuxjenza rridu nużaw biex nolqtu setturi differenti tas-soċjetà – bħaż-żgħażagħ, gays, dawk dipendenti fuq id-droga u issa għandna l-emigranti – għax kull grupp għandu problema speċifika. Ma jistax ikollok kampanja ta’ promozzjoni għal kulħadd għax ma taħdimx sew.
Mhux se jkollna garanzija li se nwaqqfu dan il-mard imma almenu nindirizzaw il-problema u kemm jista’ jkun nikkontrollawha.
Semmejt l-edukazzjoni sesswali. Taħseb li din mhiex qiegħda tkun effettiva?
Ovvja li mhijiex għax kieku mandniex din il-problema. Mhux qiegħed ngħid li mhux tajba imma rridu nirrevedu x’qiegħed isir u jekk hux biżżejjed. Għalija m’huwiex biżżejjed għax kieku m’għandnix din ir-rata dejjem togħla ta’ tfajliet li joħorġu tqal. Kieku mgħallmin tajjeb fuq il-kontraċettivi kieku ma kienux joħorġu tqal. Kieku għandhom edukazzjoni sesswali effettiva ma joqgħodux jagħmlu daqshekk sess mingħajr kondom imma jkunu għaqlin biżżejjed li jekk se jagħmlu s-sess jużaw il-protezzjoni.
Għaliex taħseb li hawn min ma jużax il-kondom meta nafu bil-mard li jeżisti?
Ħafna meta jkunu għadhom żgħar fl-età iħossuhom b’saħħithom u allura jesperimentaw. U ma jarawx ir-riskji bħal meta jarawhom meta jikbru u jimmaturaw. Għalhekk importanti l-edukazzjoni sessali … irridu nagħmlu ‘brainwashing’ fuq iż-żgħażagħ ħalli jekk jagħmlu s-sess jużaw il-kondom. Veru li mhux xi pjaċir tużah imma aħjar hekk milli tlaqqat xi marda.
Mhux qiegħed ngħid li l-kondom huwa s-soluzzjoni tal-problema. Il-kondom għandu ċertu suċċess u mhux infallibbli. Kemm hu ‘safe’ jiddependi fuq liema marda qegħdin nitkellmu għax mhux effettiv l-istess għal kull marda. Hemm ċertu mard li l-kondom ftit huwa effettiv… hemm oħrajn fejn huwa effettiv ħafna.
Imma bil-kondom il-mard xorta jgħaddi?
Hemm ħafna “ifs” and “buts”. Ġeneralment meta kondom ifalli r-raġuni tkun għaliex ma jintużax tajjeb. Ħafna ma jafux jużawh. U tkun taf tużah billi jgħallmek xi ħadd. U allura hawn nerġgħu nduru għall-edukazzjoni sesswali.
Mhux lakemm taqbad u tuża kondom … trid tkun taf tużah. Imbilli jkun hemm l-istruzzjonijiet fil-kaxxa, jekk individwu jkun Paceville mhux se joqgħod jaqra l-istruzzjonijiet. L-iktar jekk ikun xorob! U biex ikun effettiv il-kondom irid jintuża mill-A saż-Ż. Mentri ħafna jużawh fl-aħħar sekonda… kważi kważi jużawh biex it-tfajla jew il-mara ma tinqabadx tqila.
Barra minn hekk jekk nieħdu l-virus tal-felul dan jaffettwa l-ġilda kollha madwar il-parti ġenitali u ma tistax tippretendi li l-kondom se jkun daqshekk effettiv għax mhux se jkun.
Min jiġi għandkom l-iktar: żgħażagħ jew adulti?
Żgħażagħ ta’ 13-il sena ġew u anzjani ta’ 80 sena ġew ukoll. Il-maġġoranza li jiġu huma żgħar għax forsi jkunu iktar attivi sesswalment mill-kbar. Imma jiġu ta’ kwalunkwe età u kwalunkwe professjoni. Is-sess kulħadd jagħmlu.
Imma ż-żgħar jiġu għax ikunu mbeżżgħin li laqtu xi marda jew forsi għax ikunu ġew imbuttati mill-ġenituri biex jagħmlu t-test?
Imbuttati mill-ġenituri le. Jiġu minn jeddhom jew għax iħossu xi sintomi jew għax ikunu konxji li ħadu riskju. Per eżempju, jagħmlu s-sess ma’ xi ħadd li ma jafuhx u allura jiġu jiċċekjaw jekk għandhomx xi ħaġa.
Hawn min għadu jassoċja l-HIV mal-omosesswalità?
Il-problema mhux is-sesswalità tiegħek imma x’tagħmel u ma’ min. Tista’ tkun omosesswali, ikollok partner wieħed u tkunu leali lejn xulxin u għalhekk ma tkunx problema. Imbagħad tista’ tkun eterosesswali u tmur ma’ dak jew mal-oħra. Hemmhekk il-problema għax jista’ jkollok iżjed mard mill-omosesswali. Mhux it-tabella tas-sesswalità tiegħek li tgħodd… x’tagħmel waqt is-sess li jgħodd.
Min jieħu l-HIV żgur se jispiċċa bl-AIDS? U jekk le x’jikkawża l-AIDS?
Meta ngħidu li persuna hija HIV Positive jiġifieri ġiet infettata bil-virus HIV. Min ikun infettat jista’ jqatta ħafna snin fejn iħossu b’saħħtu imma matul dawk is-snin il-virus ikun qiegħed inaqqarlu s-sistema immunitarja tiegħu li tiddefendi lill-ġisem mill-mard. Eventwalment jista’ jbaxxiha sal-punt fejn il-pazjent jista’ jispiċċa jlaqqat kull infezzjoni li jista’ jieħu. U dak huwa l-istadju li ngħidulu AIDS.
Illum il-ġurnata ma tantx għadek taraha din il-marda fil-pajjiżi li għandhom il-flus biex jixtru l-mediċini. Għax il-mediċini li hawn illum, għalkemm ma jfejjqux lill-pazjent, iżommu l-HIV kwiet. Inkluż f’Malta. F’dawk li jieħdu t-trattament kif suppost diffiċli li l-virus jiżviluppa f’AIDS. Ara fl-Afrika u fil-pajjiżi foqra li m’għandhomx flus biex jixtru l-mediċini l-AIDS issibha ħafna iktar.
Imma persuna li jkollha HIV ma jistax ikollu kuntatt sesswali mal-partner għax inkella tista’ tgħaddi l-virus…
Il-virus ma jgħaddix fiż-żgur. Nafu b’koppji fejn persuna jkollha l-HIV u s-sieħeb jew sieħba tagħha le, it-tnejn jafu b’dan u jibqgħu jagħmlu s-sess mingħajr kondom. Ħafna koppji jibqgħu ma jieħdux il-virus għal ħafna żmien. Jiġifieri mhux neċessarjament jeħduh għax jiddependi fuq liema stadju tal-marda jinsab fiha l-infettat. U jekk hux jieħu t-trattament għax jekk qiegħed jieħdu l-virus huwa iktar baxx.
Jekk pazjent jiġi għandkom u jinstab li għandu xi marda sesswali tinfurmaw lis-sieħeb jew sieħba tiegħu? Għax jekk raġel imur ma’ mara li mhix martu u ħa virus il-mara tiegħu ma tkunx fil-periklu jekk ma tkunx infurmata u jkollhom x’jaqsmu flimkien?
Il-prinċipju tagħhna huwa li l-klinika hija kunfidenzjali mhux 100 fil-mija imma 200 fil-mija. Tant hi kunfidenzjali li kull pazjent nagħtuh numru. Ħalli anke t-testijiet isiru fuq in-numru mhux fuq isem. Il-pazjent faċlilment jista’ jagħtini isem falz. Ma jimpurtanix. Ma narax il-karta tal-identità. Il-kunfidenzjali hija assoluta. Ma nagħtu informazzjoni lil ħadd.
Jekk insibu infezzjoni f’xi ħadd aħna nagħmlu mill-aħjar li nistgħu biex ninkoraġixxu lill-pazjent jgħid lis-sieħeb jew sieħba tiegħu. Ħalli huma ukoll jiġu jagħmlu ‘check-up’. Jekk il-pazjent ma jkunx irid, għax forsi jistħi, nistaqsuhom jagħtuna d-dettalji u nċemplulhom aħna. Qatt ma nsemmi min qalli imma ngħidilhom li għandhi x’nifhem li ġew f’kuntatt ma’ infezzjoni u allura nħeġġiġhom jiġu l-klinika.
Dan dejjem qegħdin nassumu li l-pazjent ikun jaf min kien il-‘partner’ tiegħu. Għax isir ħafna ‘casual sex’, ta’ darba, fejn allura diffiċli ssib l-individwu. Forsi kien barrani u siefer speċjalment fis-sajf.
Il-problema tkun jekk ikun hemm marda serja u l-pazjent ma jkunx irid jgħid lill-‘partner’ tiegħu. U dik dilemma kbira li fil-każ tal-HIV hija ċara. Imma fir-rigward tal-HIV biss.
X’jiġifieri ċara?
Jekk għall-argument nieħdu l-‘guidelines’ tal-Kunsill Mediku Ingliż jgħidlek li jekk jiġi xi ħadd, jinstab li huwa ‘HIV Positive’ u għandu ‘partner’ allura għandu jinkoraġġi il-istess ‘partner’ biex jiġi jew tiġi ħalli nittestjawh jew nittestjawha ukoll. U nagħtuh ċans għax mhux faċli li tgħid lill-‘partner’ tiegħek li għandhek l-HIV. Mhux se taqbad tagħmilha mil-lum għal għada.
Jekk il-pazjent jibqa’ jinsisti li ma jridx jgħid lill-‘partner’ tiegħu, fil-każ tal-HIV jien obbligat li ninforma lill-‘partner’. Obbligat ukoll li ninforma lill-pazjent li jekk mhux se jgħid lis-sieħeb jew sieħba jkolli ngħidilhom jien. Għax hija ħaġa serja. F’mard ieħor imma m’għandix l-istess ‘backing’ tal-‘guidelines’.
Imma taħseb li għandu jkun hemm gwida biex jekk pazjent ikollu virus u s-sieħeb jew sieħba tiegħu jkun jew tkun fil-periklu allura jiġi infurmat jew tiġi infurmata?
Domanda diffiċilissa. Għax imbagħad trid teħodha mil-lat l-ieħor. Jekk toħroġ liġi li bilfors il-pazjent irid jgħid lill-‘partner’ allura l-kunfidenzjalità spiċċat. U jaf ħadd ma jibda’ jiġi għax jibda jibża’.
Il-qafas fundamentali ta’ din il-klinika huwa li n-nies jiġu b’moħħhom mistrieħ li hija kunfidenzjali … kif tkisser dik il-kunfidenzjalità, tajbin kemm huma tajbin l-għanijiet tiegħek, “its going to backfire”. F’sitwazzjoni bħal din mhux faċli tiddeċiedi.
Ġieli kellkom sitwazzjonijiet bħal dawn?
Dażgur li kelli. Aħna lill-pazjenti nagħtuhom karta bin-numru tiegħu u mhux l-ewwel darba li s-sieħeb jew sieħba tal-persuna jiskopru l-karta u jċemplulna biex jistaqsuna x’għandu r-raġel jew il-mara. Imma aħna ma nistgħu nagħtu l-ebda informazzjoni. Il-kunfidenzjalità medika tinsab fil-liġi. Lanqas lill-Pulizija ma nista’ nagħtihom informazzjoni. Irid jordnali maġistrat jew imħallef f’qorti u anke hemm dik l-informazzjoni nagħtiha bil-bibien magħluqa u mhux f’awla qalb in-nies. Darba tajt xiehda fis-sigrieta tal-maġistrat.
Dawn affarijiet delikattissimi. Bħalma qassis jista’ jkollu dilemma meta xi ħadd jiġu jqerr għandu daqstant ieħor aħna jkollna dilemmi f’ċertu każijiet li niltaqgħu magħhom.
No comments:
Post a Comment